Διαβούλευση χωρίς Σχέδιο;….. ή Σχέδιο ανεπίδεκτο διαβούλευσης;

Η από- «γοητευτική» περίπτωση του Αναθεωρημένου Περιφερειακού Σχεδίου Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων της Στερεάς Ελλάδας

                   Μέρος Πρώτο: Γενικά περί Περιφερειακού Σχεδίου

Ο Περιφερειακός Σχεδιασμός για τη διαχείριση των Στερεών Αποβλήτων έχει ως ιστορική νομική αφετηρία τις διατάξεις της ΚΥΑ 50910/2727/2003 ενώ είχε προηγηθεί ο ν. 2939/2001 με τον οποίο ενσωματώθηκε στο εθνικό δίκαιο η Οδηγία 94/62/ΕΟΚ και ακόμη πρωτύτερα η ΚΥΑ 69728/824 που αναθέτει στις Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση και στην Περιφέρεια την σύνταξη των Σχεδίων Διαχείρισης των αποβλήτων.

Ο Περιφερειακός Σχεδιασμός αποτελεί εξειδίκευση του ισχύοντος κάθε φορά Εθνικού Σχεδιασμού ο οποίος με τη σειρά του ενσωματώνει τις κατευθύνσεις των αντίστοιχων Οδηγιών της Ευρωπαϊκής Ένωσης και εξειδικεύεται εν συνεχεία σε δημοτικό ή διαδημοτικό επίπεδο. Τα περιφερειακά Σχέδια της “πρώτης γενιάς”, δηλαδή της δεκαετίας του 2000 που τώρα αναθεωρούνται προέκριναν την διαδημοτική βάση εξειδίκευσης στις αντίστοιχες διαχειριστικές ενότητες. Οι πρόσφατες κατευθύνσεις για την αναθεώρηση των  Περιφερειακών Σχεδίων  των είναι  ασαφείς ως προς την βάση εξειδίκευσης αλλά αναφέρονται στα Τοπικά Σχέδια Διαχείρισης τα οποία αντιστοιχούν σε δημοτικό ή διαδημοτικό πεδίο.

Τα παραπάνω αποτελούν την συμπύκνωση της ευρωπαϊκής εμπειρίας, της ελληνικής εμπειρίας των προηγουμένων δεκαετιών αλλά και της θεσμικής εμπειρίας και της κοινής λογικής. Στον σχεδιασμό πάντα ένα επίπεδο υπακούει στο υπερκείμενο και εξειδικεύεται στο επόμενο, υπό-κείμενο επίπεδο.

Με αυτά τα δεδομένα αξιολογείται το υπό διαβούλευση Περιφερειακό Σχέδιο Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων της Στερεάς Ελλάδας. Δηλαδή αξιολογείται ως προς το εάν υπόκειται στην προαναφερόμενη θεσμική και λογική ακολουθία.

Αξίζει επίσης να αναφερθούμε αναλυτικότερα στα ακόλουθα:

Στην κορυφή της πυραμίδας του νομικού πλαισίου της διαχείρισης των στερεών αποβλήτων τοποθετούνται οι Οδηγίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης και ιδίως η Οδηγία 2008/98/ΕΚ .

Αυτή ενσωματώνεται στην ελληνική έννομη τάξη με τον ν.4042/2012 όπως ισχύει με βάση τον οποίο εκπονήθηκε το Εθνικό Σχέδιο Διαχείρισης  Στερεών Αποβλήτων συνοδευόμενο – για πρώτη φορά- από το Εθνικό Σχέδιο Πρόληψης της Παραγωγής Στερεών Αποβλήτων. Ο εθνικός σχεδιασμός θεσμοθετήθηκε με την ΚΥΑ. 51373/4684

«Κύρωση του Εθνικού Σχεδίου Διαχείρισης Αποβλήτων (ΕΣΔΑ) και του Εθνικού Στρατηγικού Σχεδίου Πρόληψης Δημιουργίας Αποβλήτων.»

Κοινή συνισταμένη του Ευρωπαϊκού και του Εθνικού νομικού πλαισίου είναι:

α. Πρόληψη στην παραγωγή αποβλήτων

β. Μείωση των αποβλήτων που καταλήγουν στην τελική διάθεση

γ. Διαλογή στην πηγή με χρονοδιάγραμμα εφαρμογής

δ. Επαναχρησιμοποίηση- Ανακύκλωση- Επεξεργασία

Στον σκληρό πυρήνα του νομικού πλαισίου εντοπίζεται η κατάστρωση του στόχου της προσαρμογής των καταναλωτικών προτύπων της κοινωνίας στην μείωση  των παραγομένων αποβλήτων. Ο στόχος αυτός προφανώς συγκρούεται με τα οικονομικά συμφέροντα που θεμελιώνονται στη έως τώρα διαχείριση των αποβλήτων. Η σύγκρουση είναι σαφώς πολιτική.

Στις κεντρικές χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης  το ζήτημα των συγκρούσεων έχει προηγηθεί και κατά κάποιο τρόπο έχει ρυθμιστεί. Εξάλλου το ευρωπαϊκό θεσμικό πλαίσιο είναι το απόσταγμα αυτής της ρύθμισης.

Σε χώρες όπως η Ελλάδα η θεσμική και πολιτική καθυστέρηση αναπαράγει την σύγκρουση και συντηρεί τις αντιφάσεις γιατί προτάσσονται τα οικονομικά συμφέροντα έναντι των πολιτικών ζητημάτων, ιδίως όταν αυτά κατευθύνονται σε αλλαγές καταναλωτικών συνθηκών και στον εξορθολογισμό των συμφερόντων.

Στην πεπατημένη αυτή το ισχύον, νέο Εθνικό Σχέδιο προσπαθεί να συμψηφίσει τους στόχους των ευρωπαϊκών οδηγιών, με ιδεολογικές εμμονές σε κρατικιστικές ιδεοληψίες, με καθεστωτικές σκοπιμότητες, με συμβιβασμούς με τα υφιστάμενα οικονομικά συμφέροντα με υποταγή σε νέα οικονομικά συμφέροντα κ.ο.κ. Επειδή όμως οι Οδηγίες είναι το υπερκείμενο εργαλείο ερμηνείας των αντιφάσεων και των παλινδρομήσεων της ελληνικής νομοθεσίας, οι αρχές που ενσωματώνουν και οι κατευθύνσεις που καταστρώνουν δεν είναι πλέον εύκολο να αγκυρώσουν τις σκοπιμότητες. Η ασάφεια όντως μπορεί να τις διασώζει γιαυτό η διεκδίκηση της σαφήνειας είναι το όπλο για την προώθηση και την εμπέδωση των στόχων της ευρωπαϊκής νομοθεσίας που αγγίζει όντως την αλλαγή του καταναλωτικού προτύπου και προκρίνει την μείωση των αποβλήτων που καταλήγουν στην τελική διάθεση, απαιτεί την συμμετοχή των ιδίων των καταναλωτών στην επίτευξη των ποσοτικών και ποιοτικών στόχων και κατευθύνει σε συγκεκριμένα πρότυπα διαχείρισης. Αλλάζει άλλωστε και η “οικονομία” της διαχείρισης των στερεών αποβλήτων, αυτό είναι το νέο πεδίο για τους παραγωγούς αποβλήτων, για τους καταναλωτές και για τους θεσμικούς διαχειριστές των στερεών αποβλήτων.

Το Περιφερειακό Σχέδιο οφείλει πρώτα απ΄όλα να είναι Σχέδιο, δηλαδή εξειδικεύοντας σε περιφερειακό επίπεδο τις κατευθύνσεις του Εθνικού Σχεδίου Διαχείρισης των Στερεών Αποβλήτων καθώς και του Εθνικού Σχεδίου Πρόληψης της Παραγωγής Αποβλήτων να προσδιορίζει συστήματα, υποδομές και οριοθέτηση των εδαφικών ορίων και των δήμων που εξυπηρετούνται από αυτές τις υποδομές. Για παράδειγμα, το πόσες μονάδες επεξεργασίας αστικών στερεών αποβλήτων, πόσοι ΧΥΤΥ, πόσα ΚΔΑΥ, πόσες μονάδες επεξεργασίας βιομηχανικών, γεωργοκτηνοτροφικών κ.ο.κ. αποβλήτων πρέπει κατασκευαστούν για να καλύψουν τις ανάγκες της Περιφέρειας είναι αντικείμενο του Περιφερειακού Σχεδίου και πρέπει να προκύπτει από την μελέτη που το συνοδεύει. Είναι επίσης αυτονόητο ότι το Περιφερειακό Σχέδιο πρέπει να λαμβάνει υπόψη  τις πραγματικές ποσότητες αποβλήτων ανά ρεύμα και κατηγορία καθώς και τις επιμέρους τοπικές εστίες παραγωγής τους όπως π.χ. βιομηχανικές ζώνες ή γεωργικές περιοχές ή αστικά κέντρα κ.ο.κ. και με βάση αυτές να τεκμηριώνει την πρόταση για τον αριθμό, τη δυναμικότητα και την χωροθέτηση των υποδομών.

Πολύ δε περισσότερο ένα Περιφερειακό Σχέδιο πρέπει να περιλαμβάνει όλα τα παραπάνω όταν έρχεται να αναθεωρήσει ένα άλλο Σχέδιο που είχε αυτή την δομή και την φιλοσοφία.

Θα περιμένει κανείς και από το υπό διαβούλευση Περιφερειακό Σχέδιο Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων της Στερεάς Ελλάδας να απαντά σε αυτές τις ανάγκες σχεδιασμού. Να δίνει απαντήσεις για τις υποδομές που απαιτούνται στην Περιφέρεια, πως αυτές χωροθετούνται ανά περιφερειακή ενότητα και με ποιες κατευθύνσεις πρέπει να δουλέψουν οι Δήμοι ως προς τα αστικά απόβλητα ή οι άλλοι διαχειριστές ως προς τα άλλα ρεύματα στερεών αποβλήτων.

Συνεχίζεται σε επόμενο άρθρο (Μέρος Δεύτερο: Παρατηρήσεις στο υπό Διαβούλευση Αναθεωρημένο Περιφερειακό Σχέδιο Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων Στερεάς Ελλάδας)